Welke rol kan de circulaire economie spelen in Industrie 4.0?

Productiviteit combineren met duurzaamheid

In grote lijnen bestaat de circulaire economie uit het verminderen van afval en het optimaliseren van ons gebruik van hulpbronnen. Die definitie lijkt gemaakt om financiële functionarissen bij grote industriële groepen te behagen. Economische doelstellingen en ecologische bekommernissen liggen hier perfect in elkaars verlengde: minder verbruiken is goed voor de planeet en voor de bottom line. Daarom kan Industrie 4.0 als intrinsiek milieuvriendelijk worden beschouwd en zijn er al processen aan de gang die vergelijkbaar zijn met die van de circulaire economie. Het gebruik van sensornetwerken en de daaruit voortvloeiende gegevensstromen, die kenmerkend zijn voor Industrie 4.0 en de gedigitaliseerde fabrieken, hebben inderdaad tot doel het gebruik van materialen en logistieke infrastructuren te optimaliseren om de productiviteit aanzienlijk te verbeteren en hun ecologische voetafdruk te verkleinen.

Recyclage verzoenen met geavanceerde productie

Maar in striktere zin is de circulaire economie ook gebaseerd op de notie dat producten of de materialen waaruit ze zijn samengesteld een tweede leven krijgen. Als Industrie 4.0 werkelijk de principes van de circulaire economie zou integreren, zou de fabricage in elke fase van de productiecyclus volledig rekening houden met recycling. Het bouwen van fabrieken die effectief en innovatief zijn en in staat zijn om gerecyclede componenten te integreren is een echte uitdaging - en een die vraagt om een gezonde dosis verbeelding, aangezien recycling en hoge prestaties meestal als onverenigbaar worden gezien.

Automakers lopen voorop

De auto-industrie is vaak aangesproken vanwege haar bijzonder schadelijke milieu-impact, maar tegenwoordig staan de autofabrikanten in de frontlinie van deze technologische revolutie. De PSA-groep heeft bijvoorbeeld een bedrijfseenheid opgericht die volledig gewijd is aan de circulaire economie: het brengt gerecycleerde en opgeknapte onderdelen op de markt via verschillende merken van de groep. Renault combineert ecologisch ontworpen voertuigen (gebruik van gerecycleerde materialen, minimalisering van afval) met een slim beheer van afgedankte producten, waarbij onderdelen en materialen van oude auto's in een nieuwe productiecyclus worden opgenomen. Ook de spoorwegsector heeft zijn steentje bijgedragen. SNCF Réseau heeft netwerken opgezet voor het terugwinnen en upcyclen van materiaal dat vroeger werd weggegooid: stalen rails worden hergebruikt als hun slijtagegraad dat toelaat en ballast wordt hergebruikt na te zijn gezeefd. Houten dwarsliggers worden verbrand om energie op te wekken, terwijl betonnen dwarsliggers worden vermalen om te worden gebruikt voor de onderlaag van wegen of voor toepassingen in het kader van landwinning.

De integratie van de circulaire economie in de economische modellen van de belangrijkste industrieën van het land vereist een grootschalige revisie van de manier waarop hulpbronnen worden gebruikt en van de interne organisatie in fabrieken en de logistieke circuits die hen verbinden. Ook de invoering van Industrie 4.0 vergt een dergelijke grondige make-over. Waarom niet twee vliegen in één klap slaan? De digitale infrastructuren die de productiviteit in de 4.0-fabriek zullen opdrijven, worden soms bekeken door de bril van hun aanzienlijke koolstofvoetafdruk, maar door ook de circulaire economie te bevorderen, zouden ze wel eens een positieve milieuimpact kunnen hebben.